Waarom is circulair (ver)bouwen belangrijk?
Waarom is circulair (ver)bouwen belangrijk?
Waarom is circulair (ver)bouwen belangrijk?
Circulaire economie vs. lineaire economie
Tegenover de Circulaire economie staat een lineaire economie. In een lineaire economie worden grondstoffen gewonnen, in een product verwerkt en na de levensduur van het product is het waardeloos afval dat wordt afgedankt. Dit wordt ook wel take-make-waste genoemd. Deze lineaire economie heeft verschillende nadelige gevolgen die we kort beschrijven om te laten zien waarom het belangrijk is te werken aan een meer circulaire economie. In de vorige pagina beschreven we al de link tussen circulair bouwen en het klimaat.
Grondstofschaarste
Als producten als afval worden afgedankt zijn er steeds nieuwe producten nodig en nieuwe grondstoffen om deze te maken. De grondstoffen raken daardoor op. Per type grondstof wisselt hoe relevant dit is. Sommige grondstoffen zoals hout zijn hernieuwbaar, de voorraad kan in een korte periode worden hersteld. Van andere grondstoffen zoals veel metaalsoorten is een beperkte voorraad waar we zuinig mee moeten zijn. Het winnen van nieuwe grondstoffen en produceren van nieuwe producten veroorzaakt ook broeikasgasemissies. Zie de vorige pagina voor de link tussen circulair bouwen en klimaatverandering.
Gezondheid
Emissies zijn gekoppeld aan gezondheidsproblemen. Vanwege klimaatverandering hebben mensen meer last van UV-straling, hittestress, allergieën en luchtvervuiling (bron: RIVM). Ook zijn er gezondheidsproblemen gelinkt aan milieuvervuiling dat leidt tot verontreinigd drinkwater of luchtverontreiniging. Daarnaast worden producten op het moment vaak niet ontworpen met gezondheid in gedachten. Materialen dampen schadelijke stoffen uit die via de binnenlucht ingeademd worden door de gebruiker van het gebouw. Een circulaire economie biedt bij uitstek een mogelijkheid om producten te maken en gebruiken die bestaan uit gezonde materialen die hoogwaardig hergebruikt kunnen worden.
Kosten
In een lineaire economie hebben producten geen restwaarde. Vaak kost het geld om er vanaf te komen. Een circulaire economie heeft in potentie verschillende economische voordelen. Sommige hiervan zijn al zichtbaar, andere zullen dat pas bij een grotere omschakeling naar een circulaire economie worden. Door het hergebruiken van materialen wordt bespaard omdat er minder nieuwe grondstoffen nodig zijn bij het produceren van producten. De effectieve besparing hangt af van onder andere de kosten van de grondstof en de kosten van het herverwerken van de oude producten. Met het schaarser worden van grondstoffen is de verwachting dat de kosten zullen stijgen. Een ander voordeel zit in de restwaarde van circulair ontworpen producten en gebouwen. Bij het vervangen van producten omdat deze aan het eind van de gebruiksperiode zijn, of er andere eisen of wensen zijn, kunnen deze verkocht worden of ingewisseld worden waarbij de restwaarde verzilverd wordt. Een product dat hergebruikt kan worden in een ander gebouw heeft veel meer restwaarde dan de waarde van de grondstoffen waar het uit bestaat.
Downcycling
Op het moment worden veel materialen uit de bouw gedowncycled. Er worden laagwaardige toepassingen gezocht voor restmateriaal waar weinig mee aan te vangen is. Het is een stap beter dan storten/verbranden, maar het is zonde van het verloren potentieel voor hoogwaardig hergebruik. Ook is er een saturatie in de markt voor de toepassing van bouwafval voor laagwaardige toepassingen. Het aanbod is groter dan de behoefte. In een circulaire economie krijgen hoogwaardige producten en elementen weer een hoogwaardige toepassing.
Afhankelijkheid
Als je steeds nieuwe grondstoffen nodig hebt ben je afhankelijk van de inkoop daarvan. Voor Nederland betekent dat dat we veel grondstoffen importeren vanuit andere landen. We zijn daarbij afhankelijk van internationale ontwikkelingen waar we weinig of beperkt invloed op hebben. Dat is voor veel materialen een risico. In een circulaire economie houden we de materialen die we eenmaal gebruiken binnen de economie en verkleinen we dat risico.
Wat wordt van de zorg verwacht en wat kan ze bijdragen aan circulair bouwen?
NL circulair 2050
Nederland heeft met het grondstoffenakkoord de ambitie om in 2050 volledig circulair te zijn. Voor 2030 is de eerste doelstelling gesteld dat minimaal 50% minder primaire grondstoffen worden gebruikt. Primaire grondstoffen zijn grondstoffen die direct uit de aarde of natuur worden gewonnen. De zorgsector kan voorsorteren door grondstofgebruik een belangrijk thema te maken in de bouw. Hiermee wordt voorbereid op het vervolg dat het grondstoffenakkoord de komende jaren zal krijgen om de ambities waar te maken.
Green deal duurzame zorg
De zorg heeft de Green Deal Duurzame Zorg ondertekend. Deze green deal heeft vier pijlers; CO2-reductie, circulair, medicijnresten uit water en de gezondmakende leefomgeving.
Wat gebeurt er standaard (als we niets extra’s vragen)?
Als je circulaire ambities hebt is het is belangrijk deze duidelijk voor ogen te hebben en actief uit te vragen. Als hier niet om gevraagd wordt zal de architect het niet in de plannen opnemen. Soms is de verwachting dat dit wel al (deels) gebeurt. De wettelijke eisen voor circulair bouwen (en voor de MPG) zijn op het moment laag. Kijk in de wegwijzer (binnenkort beschikbaar) naar manieren waarop jouw organisatie hieraan kan werken.
Wat kost het en wat zijn de risico’s?
Circulair bouwen is nog vrij nieuw. Er is geen one size fits all-oplossing. Heb je hoge ambities om circulair te bouwen, dan is er dus maatwerk nodig en dat kost tijd en geld. Ook zijn er mogelijk risico’s aan verbonden. De risico’s hangen sterk af van wat er precies wordt gedaan. Bij het hergebruik van constructiedelen is het belangrijk dat de elementen nog stevig genoeg zijn. Er moet aan wetgeving voldaan worden, er moeten voldoende garanties op de beschikbare materialen worden afgegeven en de prijs moet in orde zijn. Aan de andere kant is het belangrijk stil te staan bij de risico’s van het nietsdoen. Afhankelijkheid van geïmporteerde materialen, stijgende kosten door schaarse grondstoffen, hogere emissies en stijgende kosten voor het ontdoen van afval en voor (indirect) veroorzaakte milieuvervuiling. Er zijn gelukkig verschillende laagdrempelige manieren om te starten met circulair bouwen en verbouwen zonder veel risico. Kijk in de wegwijzer (binnenkort beschikbaar) wat jouw organisatie kan doen.
Circulair bouwen
De portefeuilleroutekaart
De zorgbranches roepen intramurale zorginstellingen op om vóór 1 juli 2021 een CO2-routekaart op te stellen en in te leveren. In een portefeuilleroutekaart stippelt een zorginstelling het plan uit om de doelstellingen uit het klimaatakkoord te halen.
Voor het opstellen van een portefeuilleroutekaart zijn op deze website tools, invulformats en handleidingen te vinden. Ook zijn er voorbeelden ter informatie en inspiratie.
